Schuur waarbij het raam van de synagoge dat in het monument verwerkt is goed te zien is. Bron: Gemeente Druten

Al in de achttiende eeuw woonden er voor kortere of langere tijd Joden in het dorp. In de gemeentelijke annalen worden ze 'Nederduijtsche Israelieten' genoemd. Rond 1825 bijvoorbeeld woont in Druten Abraham de Winter, de oudst bekende voorouder van schrijver Leon de Winter.

Heren van stand

Het dorp aan de Waal is het centrum van de streek, waar behalve boeren, knechten en arbeiders ook een belastingontvanger, een notaris, dokters, steenfabrikanten en een vredesrechter wonen. Heren van stand dus. In de loop van de tweede helft van de negentiende eeuw komen er Joodse slagers, textielhandelaren en marskramers naar Druten. Kennelijk biedt het dorp voldoende handelsverkeer voor ze.

Sjoel

Als in 1860 de Nederlands Hervormde gemeente een nieuwe kerk aan de kop van de Kattenburg bij de Heersweg betrekt, komt hun oude kerkje aan de Brouwerstraat vrij. De zelfstandige Joodse gemeente koopt dat gebouw en maakt er een sjoel, een synagoge, van. De Joodse gemeente is zo groot, dat ze een nieuwe begraafplaats nodig heeft. De oude, een deel van het kerkhof van 1831, wordt te klein. In 1868 krijgt ze een plek op de Gelenberg om haar doden eeuwig te rusten te leggen.

Vertrek uit het dorp

In die tweede helft van de negentiende eeuw worden er steeds meer spoor- en tramlijnen en wegen aangelegd, stoomschepen vervoeren steeds meer en steeds sneller over de rivier. Bovendien stichten veel Joodse ondernemers o.a. textielfabrieken en margarinefabrieken in bijvoorbeeld Oss en Twente. Geloofsgenoten uit Druten trekken daar naartoe. Als ook Maas en Waal wordt ontsloten met een tramlijn kunnen de Joodse handelaren gemakkelijk overal komen en dan kun je beter in de grote stad wonen. De Joodse gemeenschap wordt steeds kleiner in het dorp. In 1904 sluit de synagoge. De sjoel wordt verkocht aan Jacobus Bekkers. Hij gebruikt het gebouw als schuur. In de jaren '60 en '70 van de twintigste eeuw wordt er veel gesloopt en ook de synagoge gaat tegen de vlakte. Alleen de zes neo-gotische ramen van het gebouw zijn bewaard gebleven. Eén ervan zit gemetseld in het monument aan de dijk. Samen met de plaquette op de plek van de synagoge herinnert het monument aan de Joodse gemeenschap van Druten.