Voor 1100 hoorde de parochie Balgoy waarschijnlijk bij het bisdom Utrecht. In de elfde of begin twaalfde eeuw werd, waarschijnlijk door een Heer van Herpen, een zaalkerkje van veld- en tufsteen gebouwd zoals die voorkomen in het Nederrijn-Maasgebied. Van dit zaalkerkje zijn bij de Oude Toren tufstenen funderingsrestanten teruggevonden. In de twaalfde eeuw werden Balgoy en Keent een parochie en werd de kerk van Balgoy parochiekerk. In Keent werd een kapel gebouwd.

Het dorp Balgoyen, 1732 © C. Pronk, Bron: Pagus Balgoye, PD
Sint Janskerk in waterstaatsstijl © Fotocollectie Pagus Balgoye
Interieur van de oude kerk © Bron: Pagus Balgoye
Bouw nieuwe Sint Jan aan de Boomsestraat, 1912-1914 © Bron: Pagus Balgoye
Huidige Johannes de Doperkerk aan de Boomsestraat © Bron: Pagus Balgoye
Tekeningen van de nieuwe St Jan 1914 © Bron: Pagus Balgoye

In de loop der tijd werd het zaalkerkje in Balgoy door het Kapittel van St. Jan vergroot tot pseudo-basiliek. In veertiende en vijftiende eeuw werd het koor in gotische stijl uitgebouwd met aan de zuidzijde een kapelachtige uitbouw. Tegen de westzijde werd een toren gebouwd. Deze kerk werd gewijd aan Johannus de Doper. Kerkelijk was de parochie Balgoy en Keent intussen onder Keulen komen te vallen.

Te klein

Eind vijftiende, begin zestiende eeuw werd het oude eenbeukige schip vervangen door een nieuwe met zijbeuken, waarin de toren werd opgenomen. Deze werd verhoogd en kreeg een rijzige naaldspits. In 1835 werden schip en koor afgebroken en vervangen door een eenbeukig schip met halfronde afsluiting aan de oostzijde. In 1852 werd deze nog een keer vergroot in waterstaatsstijl. In 1912 kreeg de pastoor toestemming van het bisdom Den Bosch om een nieuwe kerk te gaan bouwen, die in 1914 officieel in gebruik werd genomen. De oude 'waterstaatskerk' werd afgebroken. De nieuwe St. Jankerk, een ontwerp van de Tilburgse architect Jan van der Valk, werd richting Keent gebouwd, omdat Balgoy en Keent in die tijd nog een gemeente en een parochie waren. Ook veel van de graven werden overgebracht naar het kerkhof bij de nieuwe kerk. Van de oude kerk bleef alleen de toren staan.

Rampjaar

Het jaar 1940 is een rampjaar voor de nieuwe kerk. Op 10 mei breekt de oorlog uit en vielen de Duitse troepen Nederland binnen. Op die dag, tegen de middag, hebben Nederlandse militairen geprobeerd de toren van de kerk op te blazen, omdat die een oriënteringspunt voor de vijand zou kunnen zijn. Het lukte slechts gedeeltelijk; de toren bleef staan, maar de kerk werd zwaar beschadigd. In 1941 werd de kerk hersteld met geld van het Departement van Defensie. Ook in 1996-1997 vindt nogmaals een grote renovatie plaats.

De Oude Toren is na een grondige restauratie sinds 2000 het visitekaartje van heemkundekring Pagus Balgoye en wordt regelmatig gebruikt voor exposities. Een keer per jaar op de feestdag van Johannes de Doper wordt er een openluchtviering gehouden.

Samengesteld door: Heemkundekring Pagus Balgoye


Bronnen:

  • Expositie Pagus Balgoye i.s.m. werkgroep Cultuurhistorie Oostelijk Rivierengebied (Wim Kattenberg 2005)
  • A.G. Schulte, Het Rijk van Nijmegen. Westelijk gedeelte. Staatsuitgeverij, Den Haag / Rijksdienst voor de Monumentenzorg, Zeist 1982
  • Website GenWiki Gelderland