Molens naar Hollands voorbeeld
Polders als de Beemster (1612) en de Purmer (1622) in Holland dienen als voorbeeld. Daar lukt het ondernemers om met grote molens laag gelegen polders droog te malen. En rijk te worden van de agrarische opbrengst. Dat wil men in Alphen, Wamel en Dreumel ook wel. Marten Rutgerszoon de Beer, burgemeester van Naarden, is eigenaar van grond in de Molenpolder. Hij neemt het initiatief, samen met wat andere Hollanders die daar ook grond bezitten. Zijn plan is drie bestaande molens te repareren en drie grote nieuwe molens - naar Hollands model - te bouwen. Of zoveel meer molens als er nodig zijn om het gebied droog te maken. Eeuwen eerder verzetten de onafhankelijke boeren in het gebied zich al tegen plannen van Reinoud II in 1321 als hij de Oude Wetering wil doortrekken. Nu gaan ze in zee met een Hollandse kapitalist.
Wie gaat dat betalen?
In 1630 en 1631 knapt men de oude molens op en bouwt nieuwe. Een van de manco’s in het contract is wie de ‘blaffers’ moet aanleggen: de initiatiefnemers of de grondeigenaren in de dorpen die ook profiteren van deze investering? Blaffers zijn de keersluisjes die voorkomen dat het water terugloopt naar de schepraderen van de molens. De Molenpolder loopt daardoor in 1631 toch onder. Het ingezaaide zomerkoren verdrinkt: de eerste schadepost. Vanwege de Tachtigjarige Oorlog is beveiliging van de aannemers en hun knechten noodzakelijk. Ook dat blijkt niet goed geregeld. Wat volgt is een juridische ruzie over geld en verantwoordelijkheden. Het leger komt er aan te pas om penningen te innen. Het gaat dan al over bedragen van tienduizenden guldens. De rechtszaken slepen dertig jaar.
Ruzie over de techniek
De capaciteit van de zes molens is niet voldoende. De zware Hollandse molens werken alleen bij sterke wind. Geen probleem vlak bij zee, maar wel in Maas en Waal. De bekende Jan Adriaenszoon Leeghwater velt een oordeel. De ingenieur heeft inmiddels de succesvolle polder Naardermeer al op zijn cv staan. Leeghwater vindt dat De Beer slecht werk heeft geleverd. Volgens hem zijn ook de molens van De Beer in het Naardermeer prutswerk. Andere deskundigen vallen hem bij. De Beer bijt terug. Hij geeft aan dat de vervangende molens die Leeghwater later in het Naardermeer bouwde echt niet veel beter zijn. Waarschijnlijk is het voor de molenbouwers nog te ingewikkeld om een gebied zoals de Molenpolder droog te malen. Ze weten amper hoe de kwelbanen in de bodem lopen waardoor water binnen sijpelt.
Het stoomgemaal brengt redding
De Zak van Maas en Waal blijft natte voeten houden en heeft meer dan honderdduizend gulden schade. De Beer wordt in 1635 uitgekocht en afgedankt. Tot 1846 is de ondernemingslust uitgedoofd. Dan krijgt de Molenpolder internationale bekendheid. Als eerste in het rivierengebied bouwt men in Dreumel een voor die tijd zeer modern stoomgemaal. Na eeuwen aanmodderen stijgen de landbouwopbrengsten spectaculair. Toch blijkt de capaciteit van het gemaal niet voldoende om de drie polders van Dreumel, Wamel en Alphen droog te houden. Alphen en Wamel willen eigen installaties. Die komen er. In 1952 vervangt het elektrische gemaal Quarles van Uffort alle gemalen.
Dit verhaal is onderdeel van het Verhaal tussen Maas en Waal. Het volgende venster is hier te vinden.
Bronnen en verder lezen:
- H. van Heiningen, Tussen Maas en Waal. 650 jaar geschiedenis van mensen en water (Zutphen 1971).
- Van Vamele tot Wamel, de polderontwikkeling.
- Gemalen.nl
schrijf zelf mee 
contact opnemen 
