Volgens geschiedkundigen werden deze stenen in voorchristelijke tijden gebruikt als offerplaats en gerechtsplaats. Vanaf de middeleeuwen is bekend dat zij dienden voor de rechtspraak en om plechtige geloften op uit te spreken of te bevestigen. Kenmerkend is bovendien dat de steen lag op het centrale kruispunt en dus het hart van de stad.

Rechtspraak

In Batenburg werd de steen gebruikt voor de kleine rechtspraak: diefstal, kwaadsprekerij of brandstichting. Zware vergrijpen als moord en doodslag werden berecht door de Heer van Batenburg vóór de brug van het kasteel tussen de Lindebomen. Wanneer iemand iets had gedaan, werd hij of zij driemaal rond de steen geleid. Wanneer niemand van familie, vrienden of omstanders een borg wilde betalen, werd de beklaagde direct naar de gevangenis gebracht. Een overledene die nog schulden had, werd met de kist op de steen vastgezet net zo lang totdat iemand borg wilde staan voor zijn of haar schulden. U kunt zich voorstellen dat na enige dagen best mensen bereid waren borg te betalen. Hij werd ook gebruikt voor het aan de kaak stellen van iemand. Dit moet nogal eens gebeurd zijn met lasterende vrouwen.

Centrale plek

De steen was in de loop van de eeuwen ook het punt voor de Heren van Batenburg om vanaf de steen hun onderdanen toe te spreken nadat zij van de Duitse Keizer weer nieuwe rechten hadden gekregen. Toen Herman van Bronkhorst in 1534 Batenburg had teruggekocht van de Gelderse hertog Karel werd iedereen uitgenodigd om op 't Cruys, dus op en bij de steen te bezweren elkaars rechten te respecteren. Omdat de paarden eind negentiende eeuw over de steen gingen struikelen, werd hij op de hoek van het kruispunt gelegd.